Uitgave: Januari 2002
Een Stompwijkse familie (of hoe de wereld klein kan zijn)
Enige tijd geleden vertelde een familielid me dat ze kennis had gemaakt met een meneer die gegevens aan het verzamelen was over zijn familie in de doopregisters die bewaard werden in het parochiehuis bij de Laurentiuskerk te Stompwijk. De bedoelde meneer kwam daar geregeld terug voor zijn onderzoekingen, maar op wie hij nu precies zijn naspeuringen richtte...?
Later, ik was de mededeling over de kennismaking al weer vergeten, kwam ik toevallig het boek Van Dij(c)k: een RK bouwmansfamilie afkomstig uit Maasland (ZH) tussen de 'schrikkeleeuwen' 1600-2000 van de heer G. Harmes tegen tijdens mijn werkzaamheden in de universiteitsbibliotheek in Leiden. In de lange ondertitel van dit boek staat een reeks plaatsnamen, waaronder Stompwijk. De interesse was gewekt en al bladerende in dit uitstekend uitgegeven en gebonden boek ontdekte ik foto's van boerderijen in Stompwijk, de kerk en uiteraard van leden van de familie Van Dijk ooit en nog woonachtig te Stompwijk. Het boek dus maar mee naar huis genomen.
Willem van Dijk (1901) aan het slootkanten voor de schouw achter zijn woning aan de Stompijkseweg 47 in de winter van 1986 (foto's uit besproken boek)
Ik liet het boek zien aan het eerder genoemde familielid. Zij herkende de auteur aan de hand van een fotootje in de inleiding opgenomen. Ja, deze meneer had onderzoek gedaan in de doopregisters! Ook zij bladerde geïnteresseerd verder en ontdekte net als ik de foto's die betrekking hebben op Stompwijk. Maar zij ontdekte nog meer. Foto's van oudtante Ka. En jawel, op een andere foto oudtante Ke! De puzzelstukjes vielen al gauw op hun plaats; tante Ka (Catharina), zoals zij werd genoemd hoewel zij geen echte tante was, was in 1914 getrouwd met ene Jan van Dijk.
Op een foto gemaakt tijdens het 50-jarig huwelijksfeest duikt inderdaad ook haar zus, tante Ke (Cornelia), op. Zij was getrouwd met een schoenmaker uit Zoeterwoude en aldaar woonachtig. Ikzelf heb tante Ke, want zo noemde ik haar ook, nog wel gekend, maar op de foto niet herkend. En zo komt uit onverwachte hoek dan de familiegeschiedenis - een beetje ver weg, maar toch - van me boven borrelen!
Dat brengt me op de vraag in hoeverre familiegeschiedenissen van belang zijn in het bredere kader van het erfgoed of de geschiedenis van een plaats. Vaak bestaat een familiegeschiedenis uit een gortdroge opsomming van namen, jaren, adressen, standaard documenten als trouw- en overlijdensakten en dergelijke. Buitengewoon belangwekkend voor de betrokken familie, maar minder boeiend voor derden.
Een familiegeschiedenis wordt pas voor anderen interessant als naast de opsommingen en standaarddocumenten ook mededelingen en beschrijvingen worden gedaan over woonplaats, werk en gebeurtenissen. Er ontstaat zo een bredere beschrijving dan enkel een genealogisch overzicht. Het boek van Harmes voldoet in veel opzichten aan zo'n bredere beschrijving.
Hij staat stil bij de lokale geschiedenis van de woonplaatsen van de verschillende takken van de familie Van Dij(c)k. Harmes beschrijft godsdienst in de familie: katholiek, protestant of jansenist, de politieke gezindte (prinsgezind of patriottisch), maar ook belastingen, de Franse tijd en het dagelijks leven. En juist deze zaken, teruggebracht tot familieniveau, maken het lezen van zo'n boek tot een interessante belevenis, omdat bij het lezen al snel de vraag opkomt hoe een en ander zat met betrekking tot de eigen familie.
25-jarig huwelijk van Rika van Dijk en Jaap Verhagen in Stompwijk, 1947
Overigens bieden dergelijke beschrijvingen ook gelegenheid tot ontboezemingen van de schrijver die minder relevant zijn. In zijn schets van het katholicisme in Stompwijk komt de volgende zin voor: 'Nu lijkt de islambeweging nog krachtig. Maar met de toenemende integratie slijt ook bij islamitische jongeren het geloofsfanatisme.'
De familie Van Dij(c)k komt in het begin van de 18-de eeuw uit Maasland naar Stompwijk. Harmes begint dit deel van zijn familiegeschiedenis met een beschrijving van Stompwijk, waarbij hij soms zeer gedetailleerde informatie geeft. Zo weet hij te melden dat testamenten door het dorpsbestuur gemaakt werden, natuurlijk in aanwezigheid van getuigen, en dat het zelfs mogelijk was die testamenten thuis te laten opmaken. Hoewel Harmes in dit gedeelte van zijn boek geen testament beschrijft, deed hij dat wel eerder in zijn boek. Om toch een indruk te krijgen van de inhoud van zo'n testament hierbij wat citaten. Ik neem aan dat de situatie voor Stompwijk niet zo veel verschilde.
Het testament bestaat uit verschillende delen: een algemeen gedeelte waarin partijen en getuigen genoemd worden, een beschrijving van de onroerende goederen: 'Eerstelijk een woningh als huijs-schuijr, barge en boomgaert daer deselve op is staande groot omtrent die hondert roeden land, waar inne den overledene in zijn leven heeft gewoond en is overleden...'
Opmerkelijk is de volgende alinea: 'Jan Cornelisse van der rotte wonende tot Delfgauw is zoo hij zegt aenden overledene schuldigh, zonder dat daar van een hantschrift wert bevonden de somma van a 250:00.'
Vervolgens een beschrijving van de 'levende haaff': 'een oud paart, agt vaarkoeijen, veertien melkte koeien, een hookelingh,...., 'bouwgereetschappe'; een oude ijsslee, een oude ploegh, meubeli goederen en huijscierade als anders, ...., 'linde'(linnengoed en dergelijke, aj): drie manshemden, zes vrouwe hemden, een kopere bedpan, ...,'inde keucke': seve delfse schotels op de schoorsteen, twee tafelties, een bed, een peluwe, een hooftkussen en twee oude deeckens (in de keuken? aj).'
Interessant is ook de opsomming van de lasten. Een flink deel van de lasten heeft te maken met de kosten van de begrafenis. De 'doodkist' was een grote uitgavenpost, maar wat te denken van 'twee halffvaten bier', brijst, zuijker en andere eetwaren die tijdens de begrafenis werden genuttigd? Aardig is de aankondiging: 'Johan Logarde mr. Chirurgijn comt over scheerloon van de overledene.'
Harmes heeft in zijn boek de goede gewoonte om daar waar dat kan, opmerkingen te maken die interessant zijn voor familie en gemeenschap. Zo zien we bij de toelichting op Johannes Melisse van Dijk (Jan, 1769-1826), de vermelding dat Jan en zijn vrouw Maria in 1815 een kerkklok schenken voor de nieuwe toren van de RK Laurentiuskerk.
En bij de toelichting Cornelis van Dijk (Kees, 1872-1957) lezen we: 'Diezelfde dag nog zou hij traditiegetrouw gedoopt worden, maar zoals de geboorteacte laat zien was het te laat om na 's avonds 11 uur de pastoor uit zijn bed te bellen. De doop vindt dan ook de volgende dag plaats.'
Kortom, dit boek is, ondanks het feit dat een flink deel een opsomming is van geboortedata, doopnamen, trouwdata en overlijdensdata, een mooi voorbeeld van een zeer lezenswaardige familiegeschiedenis. Wie geïnteresseerd is in lokale geschiedenis kan in dit boek een mooie samenvatting van die geschiedenis aantreffen, maar ook veel kaarten, tekeningen en foto's en niet te vergeten de her en der verspreide opmerkingen die die geschiedenis kleur geven.
Aad Janson
Pentekening uit 1990 van de boerderij van verschillendegeneraties Van Dijk aan de Stompwijkseweg 55, bouwjaar 1886
Terug naar overzicht
