Uitgave: Januari 1999
Vijvers, eilandjes, bamboe en siergrotten
Leidschendam was in de afgelopen eeuwen een geliefde vestigingsplaats voor vermogenden. Ze lieten vooral langs de Vliet prachtige 'optrekjes' bouwen. Wat is er over van deze buitenplaatsen? En waardoor raakten ze in verval?
In de omgeving van de steden ontwikkelden zich sinds het begin van de zeventiende eeuw buitenplaatsen uit boerderijen of (oud-)adellijk bezit. Winsten uit de handel werden geïnvesteerd in land. Net als elders lagen in Leidschendam de buitenplaatsen dichtbij vaarwegen. Zo konden bewoners en bezoekers profiteren van de trekschuit, als ze al niet in het bezit waren van een eigen vaartuig. Onder de eigenaren zien we leden van de overheid, kooplieden en adellijke families. De voornaamse buitens verrezen langs de Vliet. Buitentjes van geringere allure lagen langs de Veenweg en de Stompwijksevaart. Met het op- en neergaan van de economie beleefden ook de buitenplaatsen hun hoogteen dieptepunten. Een belangrijk dieptepunt was de tijd van de Franse revolutie. Daarna volgde weer een bloeiperiode, die voor de meeste buitens na 1986 echter alweer voorbij is. Na deze tijd ontstaan nog enkele kleinere buitens, zoals de Carolinenhof. Het doek valt definitief met de crisis van de jaren dertig van deze eeuw. Er zijn slechts enkele restanten overgebleven. Hieronder een overzicht met de belangrijkste karakteristieken.
Haagwijk
Een machtige eik staat als een relict van de uitgebreide tuinen in het hakhoutbos. Samen met een dichtgegroeide waterpartij is dit het enige dat aan de tuinen van deze buitenplaats herinnert.
Zeerust
Meest bekende naam onder de bewoners:
Wilhelmina Couperus, een tante van de bekende schrijver Willem Couperus. Meest indrukwekkende restant van de uitgestrekte tuin zijn enkele monumentale bomen die zijn opgenomen op de gemeentelijke monumentale bomenlijst.
Het grootste deel van de tuin bestaat nu uit bos. Het huidige huis dateert uit 1889. Het oude huis moest wijken voor de verbreding van de Vliet. Het is nu een instituut voor geestelijke gezondheidszorg.
Zuiderburg
De poort is het enige dat nog herinnert aan een van de voornaamste buitenplaatsen van Leidschendam. Het hoogtepunt van dit 'buiten' lag in de eerste helft van de vorige eeuw, toen er een internationaal bekend instituut voor zenuwzieken gevestigd was. Stichter was de Groningse hoogleraar prof. dr. Pieter Hendriksz, chirurg, gynaecoloog en tevens oogarts van koning Willem I. Nog in 1856 wordt een bezoek warm aanbevolen vanwege de serres met exotische planten en het 8 ha grote park met vijvers, siervissen en waterpartijen voorzien van eilandjes met daarop Indiase hutten van bamboe en een siergrot met een beeld van Iris - godin van de regenboog - waarachter een glazen deur toegang gaf tot een Venetiaans balkon.
Leeuwenbergh/Dorrepaal
Met Rozenrust en Zeerust nog de best bewaarde buitenplaats van Leidschendam. Hoewel een groot deel van uitgestrekte tuinen is verkaveld voor de bouw van villa's en de prachtige Chinese tempel en de vijvers met siervissen zijn verdwenen, zien we in het park rond het huis nog restanten van de oude glorie. Belangrijkste onderdelen zijn de mooie collectie monumentale bomen, de waterpartij en de moestuinmuur met enkele leiperen.
Carolinenhof
Voorheen een villa met een aardige tuin uit ca. 1900. Het huis is vervangen door een appartementencomplex, maar de opvallend gaaf bewaarde tuin wordt weer fraai onderhouden. De scheve acacia moest voor de opknapbeurt midden jaren tachtig verdwijnen omdat deze volgens de projectontwikkelaar levensgevaarlijk scheef hing. Een kapvergunning werd echter niet verleend omdat de boom al ruim een halve eeuw in deze toestand verkeert.
Noordheij
De buitenplaats Noortheij werd bekend als jongereninstituut. Tussen 1821 en 1882 konden de rijken er hun zonen in de leer doen. De bekendste leerling was prins Willem Nicolaas Alexander, de oudste zoon van koning Willem III. Van de tuinen is niets meer over.
Toine van Wieringen
Terug naar overzicht
