Uitgave: Januari 2003

Wat hèb je aan die ouwe spullen!

Voor het Leidschendamse erfgoed wordt 2003 een historisch jaar. De afgelopen maanden is het wonderwel gelukt een droom te verwezenlijken die lange tijd in het hart van veel erfgoed-liefhebbers werd gekoesterd: de oprichting van een museum voor en over Leidschendam.

Voorlopig is onderdak gevonden in een voormalig winkelpand aan de Damlaan 60. De deur is op 13 september geopend. Tot eind oktober is er in het kader van ‘Het jaar van de boerderij’ een prachtige tentoonstelling te bezichtigen over het boerenleven in de voormalige gemeenten Veur en Stompwijk. 

De kern van de collectie wordt gevormd door oude gereedschappen en werktuigen die we van Leidschendammers in bewaring hebben gekregen. De meeste waren bij ontvangst stoffig, vuil, houtwormig. Eerlijk gezegd hebben we ons wel eens afgevraagd of het echt de moeite waard is, zoveel tijd steken in het opknappen van die oude spullen. Maar eenmaal aan de slag, kregen we het ene juweel na het andere in beeld.

Tja, wat hèb je eraan? In dit nummer van Erf Goed Nieuws doet de Voorschotense cultuur-filosoof Gerrie Mehrtens een belangwekkende uitspraak: het onbehagen dat veel mensen tegenwoordig voelen, wordt veroorzaakt door een verschraalde beleving van de werkelijkheid om ons heen, zegt hij. In onze welvaartsmaatschappij, met alle comfort die zij verder ook biedt, ervaren we het bestaan eenzijdig en te veel via het oog. Dat oog wordt constant overgeprikkeld door tv, reclamebillboards op straat en de computer. We worden met een veelheid aan beelden, die enkel het oog bevredigen, voortdurend opgezweept tot vluchtige impuls-consumptie, met een steeds gehaastere jacht op het nieuwste product. Onze overige zintuigen  -  horen, ruiken, tasten, proeven – komen steeds minder aan bod. We maken heel wat mee, maar we ervaren het eenzijdig en oppervlakkig. De daaruit voortvloeiende onvrede met het bestaan is niet van politieke, maar van fysieke aard: er ligt een ‘isolerende laag’ om ons bestaan heen.

Een cruciaal verschil met de mens in vroeger tijden. We zijn geneigd zijn belevingswereld te terug te brengen tot de door ons gedefinieerde feiten over die tijd. Maar in feite werden zijn zintuiglijke behoeften, door de nabijheid van de natuur bij voorbeeld, veel meer bevredigd dan die van ons, moderne mensen. Daardoor beschikte de mens vroeger over een ‘vollediger, evenwichtiger perceptie van de werkelijkheid’, aldus Mehrtens. ‘De hersenen van de vroegere mensen waren daardoor meer in balans bij het verwerken en vermengen van visuele en auditieve informatie.’
Onzin? Wat Mehrtens in wetenschappelijke termen beschrijft, noemden we kort geleden nog ‘vervreemding’. Dat was een marxistisch begrip en een aanklacht tegen de gemechaniseerde leefomgeving van de moderne mens. Het is intussen in onbruik geraakt, maar vervreemding van de natuur is er zeker. Soms neemt die bizarre vormen aan. Een medewerker van de afdeling groenbeheer van de gemeente vertelde ons laatst, dat zich op een dag twee hevig verontruste Leidschendammers bij hem meldden. Ze waren nogal overstuur en overhandigden hem een lucifersdoosje met daarin naar hun zeggen een afzichtelijk, monsterachtig wezentje dat ze in hun tuin hadden gevangen. Nadat de ambtenaar het doosje met de grootste voorzichtigheid had geopend, bleek het om een doodgewone pissebed te gaan.
Zo’n enormiteit overkomt maar een enkeling. Maar vervreemding komt bij een veel grotere groep voor dan u denkt. Weten we nog waar de melk vandaan komt? (Nee, niet van de supermarkt) En hoe ons voedsel wordt verbouwd? En dat niet alleen mensen en rashonden, maar ook koeien een paspoort hebben? In ons museum krijgt u antwoorden. Maar ook een goed beeld van de belangrijke betekenis die Leidschendam (voorheen Veur en Stompwijk) de afgelopen eeuwen heeft gehad voor de voedselvoorziening in de wijde regio. Al kijkende besef je dat Leidschendam veel meer geschiedenis heeft dan je dacht. Geschiedenis is zelden een verhaal van gewone mannen en vrouwen, de mensen die met hard werken het leven leefbaar hielden en het doorgaven aan volgende generaties. Ze woonden en werkten in boerderijen op plekken waar bijvoorbeeld nu (nog) het Neherlaboratorium staat, aan de Sluiskant, de Delftsekade en langs de Vliet. Op de Damlaan 60 komen ze weer tot leven.
Bezoekers kunnen er slechts een beperkt aantal uren per week binnenlopen. Er is namelijk nog te weinig menskracht aan het museum verbonden om permanent open te kunnen zijn. We hopen dat de komende tijd meer mensen aan het museum gaan bijdragen. Dat is temeer van belang, omdat bij de gemeente nog altijd het vooroordeel leeft dat Leidschendammers niet warm lopen voor hun historisch erfgoed. Ja, dank je de koekoek; er valt in onze gemeente op dit gebied ook weinig te genieten! Jarenlang is het historisch centrum verslonsd. En nog altijd is de gemeente er niet in geslaagd de goede bedoelingen die de afgelopen jaren in nota’s zijn neergelegd, te vertalen in concreet beleid. Het gebied rond de sluis is nog altijd geen beschermd dorpsgezicht.
Hoe de prioriteiten bij de gemeente liggen, blijkt wel uit het bezoek dat het museum i.o. kreeg van een ijverige ambtenaar die kwam informeren of er voor de vlag die we op de pui hadden gestoken, met een afbeelding van het ‘Jaar van de boerderij’ erop, wel precario-rechten werden betaald. U begrijpt, dat we de man op zachte maar indringende wijze de deur hebben uitgewerkt. Eerst de culturele verheffing van de bevolking tegenwerken maar er vervolgens wel aan willen verdienen, vergeet het!
Toch zit er in dat vooroordeel wel iets van waarheid. Ook al is de belangstelling er wel degelijk, actief meedoen is een ander verhaal. Tekenend voor de inertie die het culturele leven in Leidschendam kenmerkt, is het feit dat het museum daadwerkelijk van de grond is gekomen dankzij de bezieling van enkelen.Wat ze hebben gepresteerd, verdient niet alleen veel waardering en dank, maar vooral ook een bezoek aan het museum.

Komt dus allen kijken op Damlaan 60!

Jos Teunissen

Het museum is geopend van donderdag t/m zondag van 14 to 17 uur.